نقشه راه جامع مقررات گردشگری پایدار: از توسعه اکوتوریسم تا حفاظت از میراث طبیعی
مقدمه: ضرورت مقررات گردشگری پایدار در عصر جدید
گردشگری پایدار به عنوان رویکردی متعادل در توسعه صنعت گردشگری شناخته میشود که همزمان با تأمین منافع اقتصادی، حفاظت از محیط زیست و احترام به فرهنگ جوامع محلی را نیز مد نظر قرار میدهد. اهمیت این نوع از گردشگری در حفظ محیط زیست و کاهش اثرات منفی توسعه شهری و منطقهای غیرقابل انکار است. بدون وجود مقررات گردشگری پایدار، توسعه این صنعت میتواند به تخریب منابع طبیعی، نابودی اکوسیستمها و تهدید حفاظت از میراث طبیعی منجر شود.
چالشهای توسعه گردشگری بدون ضوابط مناسب شامل آلودگی محیط زیست، تغییر کاربری غیراصولی اراضی، و نادیده گرفتن ظرفیت برد اکولوژیکی مناطق میشود. این چالشها لزوم تدوین و اجرای قوانین جامع در حوزه توسعه اکوتوریسم و تطابق محیطی پروژهها را بیش از پیش آشکار میسازد.
پیشینه تاریخی: تحول مقررات گردشگری در ایران
سیر تکامل قوانین گردشگری در ایران از گذشته تاکنون نشاندهنده حرکت تدریجی به سمت درنظرگیری ملاحظات زیستمحیطی و اجتماعی است. در دهههای اخیر، با افزایش آگاهی نسبت به اهمیت حفظ محیط زیست، مقررات گردشگری پایدار به عنوان بخشی جداییناپذیر از سیاستهای توسعه ای کشور مطرح شده است.
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان نهاد اصلی سیاستگذاری در این حوزه، نقش محوری در تدوین و اجرای این مقررات ایفا میکند. همکاری این وزارتخانه با سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی نمونهای از رویکرد یکپارچه در مدیریت توسعه گردشگری با درنظرگیری ابعاد مختلف زیستمحیطی و اقتصادی است.
روندهای جدید: معافیتهای مالیاتی و ضوابط توسعه
تحلیل مصوبه جدید معافیت عوارض تغییر کاربری نشاندهنده تلاش دولت برای تسهیل توسعه اکوتوریسم از طریق مشوقهای اقتصادی است. بر اساس این مصوبه، شش مورد از施設 گردشگری شامل مراکز تفریحی و سرگرمی دارای مجوز از پرداخت عوارض تغییر کاربری معاف شدهاند. با این حال، به گفته احمد تجری، مدیرکل سرمایهگذاری گردشگری، \”حذف عوارض تغییر کاربری به معنی موافقت احداث پروژه در عرصه طبیعی نیست\”.
الزامات کمیسیون ماده ۱ تبصره ۱ برای پروژههای گردشگری تضمین میکند که توسعه امکانات گردشگری ترکیبی در مناطق شهری و روستایی با رعایت کامل ملاحظات زیستمحیطی صورت پذیرد. این کمیسیون که با مشارکت نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی تشکیل میشود، نظارت دقیقی بر رعایت مقررات محیط زیستی دارد.
بینش تخصصی: حفظ اراضی کشاورزی در توسعه گردشگری
اهمیت حداکثر حفظ اراضی کشاورزی در سایتپلانهای پروژههای گردشگری یکی از اصول کلیدی در سیاستهای کاربری اراضی گردشگری است. این رویکرد نشاندهنده تعهد دولت به تلفیق توسعه اقتصادی با حفاظت از منابع طبیعی و agricultural heritage است.
نقشههای کارگاهی و پروانههای بهرهبرداری به عنوان ابزارهای نظارتی، امکان کنترل دقیق بر تغییرات خارج از محدوده مصوب را فراهم میآورند. هرگونه تغییر کاربری خارج از نقشه کارگاهی محوطه (سایتپلان مصوب) و پروانه تأسیس یا پروانه بهرهبرداری صادره، تخلف محسوب شده و پیگرد قانونی دارد.
هماهنگی بین توسعه گردشگری و حفاظت محیط زیست نیازمند برنامهریزی دقیق و نظارت مستمر است. مانند یک معمار که هنگام طراحی ساختمان جدید باید به ساختارهای موجود احترام بگذارد، توسعهدهندگان گردشگری نیز باید اکوسیستم طبیعی و اراضی کشاورزی را در طرحهای خود حفظ کنند.
چشمانداز آینده: تحولات آتی در مقررات گردشگری
پیشبینی روندهای آینده در توسعه اکوتوریسم نشان میدهد که تقاضا برای تجربیات سفر مسئولانه و پایدار به طور فزایندهای رشد خواهد کرد. این روند، نیاز به برنامهریزی زیرساختهای گردشگری پایدار هوشمندانهتر و انعطافپذیرتر را افزایش میدهد.
انطباق محیطی پروژههای گردشگری به استانداردی ضروری تبدیل خواهد شد و انتظار میرود قوانین سختگیرانهتری در زمینه حفاظت از میراث طبیعی در توسعه گردشگری وضع شود. این تحولات نشاندهنده حرکت به سمدل یکپارچهنگری در مدیریت منابع طبیعی و توسعه اقتصادی است.
اقدام عملی: گامهای بعدی برای سرمایهگذاران و توسعهدهندگان
برای سرمایهگذاران و توسعهدهندگان فعال در حوزه گردشگری، دریافت مجوزهای لازم از کمیسیونهای مربوطه اولین گام ضروری است. راهنمای دریافت این مجوزها شامل موارد زیر است:
– مشاوره با کارشناسان وزارتخانههای ذیربط قبل از آغاز هرگونه فعالیت
– تهیه چکلیست الزامات compliance محیطی مطابق با استانداردهای ملی
– مطالعه منابع و مراجع قانونی برای توسعه پایدار گردشگری
به گفته مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، همه پروژهها باید تأییدیه کمیسیون مربوطه، به ویژه کمیسیون تبصره ۱ ماده ۱ که شامل نهادهای محیط زیستی و وزارت جهاد کشاورزی است، دریافت کنند. این رویکرد تضمین میکند که توسعه گردشگری در ایران به سمدل پایدار و مسئولانه حرکت کند.
منابع:
– مقاله خبری Mehr News درباره مقررات تغییر کاربری اراضی
– مصوبات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی