مدیریت بحران گردشگری: حفاظت از میراث فرهنگی در برابر تهدیدهای توسعه

مقدمه: چالش حفاظت از میراث تاریخی در عصر توسعه

صنعت گردشگری به ویژه در بخش میراث فرهنگی، با چالش‌های متعددی در زمینه مدیریت بحران گردشگری روبرو است. حادثه اخیر در محوطه تاریخی اشکفت سلمان که طی آن شهرداری ایذه بدون هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی اقدام به عملیات خاک‌برداری برای احداث \”جاده سلامت\” کرد، نمونه بارزی از این بحران‌هاست. این رویداد نشان می‌دهد که چگونه توسعه شهری می‌تواند تهدیدی جدی برای میراث فرهنگی باشد.
برای کسب‌وکارهای فعال در حوزه گردشگری، درک اهمیت حفاظت از سایت‌های باستان‌شناسی نه تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک ضرورت اقتصادی است. میراث فرهنگی سالم، جاذبه‌های توریستی پایدار خلق می‌کند که می‌تواند برای decades درآمدزایی داشته باشد. برعکس، تخریب این میراث، به معنای از دست دادن سرمایه‌های فرهنگی و اقتصادی است.

پیشینه: اشکفت سلمان و ارزش‌های تاریخی آن

محوطه تاریخی اشکفت سلمان با شماره ۲۵۹۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این سایت باستانی شامل غاری تاریخی، چهار نقش برجسته ایلامی، کتیبه‌های میخی نادر و بقایای معماری دوران آتابکان است. ارزش استثنایی این محوطه در داشتن بزرگ‌ترین کتیبه خط میخی ایلامی کشور است که آن را به گنجینه‌ای بی‌نظیر تبدیل کرده است.
برای فعالان صنعت گردشگری، شناخت این ارزش‌های تاریخی اولین قدم در حفاظت از میراث فرهنگی است. وقتی بدانیم چه گنجینه‌ای در اختیار داریم، بهتر می‌توانیم از آن محافظت کنیم و ارزش آن را به گردشگران منتقل نماییم.

روندها: چالش‌های حفاظت از میراث در برابر توسعه شهری

متأسفانه موارد تعرض به عرصه و حریم آثار تاریخی در حال افزایش است. همانطور که در گزارش kojaro.com اشاره شده، این اولین بار نیست که شهرداری ایذه اقدام به چنین عملیاتی می‌کند. این تکرارپذیری بحران‌ها نشان‌دهنده ضعف در حاکمیت گردشگری و عدم رعایت مقررات است.
هماهنگی بین‌دستگاهی ضعیف و عدم نظارت کافی بر پروژه‌های عمرانی، چالش اصلی در مسیر حفاظت از میراث فرهنگی است. برای کسب‌وکارهای گردشگری، این بی‌ثباتی می‌تواند برنامه‌ریزی بلندمدت را با مشکل مواجه کند.

بینش‌ها: درس‌های آموخته شده از بحران اشکفت سلمان

از بحران اشکفت سلمان می‌توان درس‌های مهمی گرفت. اولاً، هماهنگی بین‌دستگاهی ضروری است. همانطور که محمد جوروند، مدیرکل میراث‌فرهنگی خوزستان تأکید کرد: \”هرگونه فعالیت عمرانی در این محدوده‌ها، پس از دریافت استعلام‌های قانونی و تحت نظارت کارشناسان امکان‌پذیر است.\”
ثانیاً، رعایت ضوابط مصوب عرصه و حریم آثار تاریخی نباید قابل مذاکره باشد. ثالثاً، نظارت کارشناسان میراث فرهنگی باید در تمام مراحل پروژه‌های عمرانی حضور فعال داشته باشند.

پیش‌بینی: آینده مدیریت بحران در گردشگری میراثی

آینده مدیریت بحران گردشگری در گرو تقویت قوانین حفاظتی و ایجاد سیستم‌های نظارتی هوشمند است. پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده شاهد توسعه سیستم‌های نظارتی پیشرفته برای حفاظت از سایت‌های باستان‌شناسی باشیم.
مشارکت جامعه محلی نیز نقش فزاینده‌ای خواهد داشت. وقتی مردم بومی در حفاظت از میراث فرهنگی سهیم شوند، نتیجه بهتری حاصل خواهد شد. یکپارچه‌سازی مدیریت بحران در برنامه‌ریزی‌های توسعه گردشگری نیز به یک ضرورت تبدیل خواهد شد.

اقدام: چگونه در حفاظت از میراث فرهنگی مشارکت کنیم؟

برای فعالان صنعت گردشگری، مشارکت در حفاظت از میراث فرهنگی چند اقدام عملی دارد:
– آشنایی با قوانین: کسب‌وکارهای گردشگری باید با قوانین حفاظت از آثار تاریخی آشنا شوند
– گزارش‌دهی سریع: در صورت مشاهده هرگونه تعرض، باید سریعاً به یگان حفاظت میراث فرهنگی گزارش دهند
– حمایت از سازمان‌های مردمی: پشتیبانی از NGOهای فعال در حوزه میراث‌فرهنگی
– ترویج فرهنگ احترام: آموزش احترام به میراث تاریخی به کارکنان و گردشگران
به عنوان مثال، یک هتل می‌تواند با برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کارکنان و گردشگران، در ترویج فرهنگ حفاظت از میراث فرهنگی نقش ایفا کند. این نه تنها یک مسئولیت اجتماعی، بلکه یک سرمایه‌گذاری در حفظ جاذبه‌های گردشگری منطقه است.
حفاظت از میراث فرهنگی مانند حفظ اسناد هویتی یک ملت است – اگر این اسناد از بین بروند، بخشی از هویت فرهنگی خود را از دست خواهیم داد. برای صنعت گردشگری، این به معنای از دست دادن سرمایه‌های ارزشمندی است که می‌توانند نسل‌ها درآمدزایی داشته باشند.